DOJRZAŁOŚĆ SZKOLNA
Definicja dojrzałości szkolnej:
- „Dojrzałość szkolna” – to pojęcie złożone, różnorodnie pojmowane i definiowane. Obecnie termin „dojrzałość szkolna” stosowany jest zamiennie z terminem „gotowość szkolna” i „przygotowanie dziecka do szkoły”.
- Najogólniej mówiąc jest to czas w rozwoju dziecka, kiedy jest ono zdolne sprostać wymaganiom szkoły, to moment równowagi między wymaganiami szkoły a możliwościami dziecka.
- Psycholog Stefan Szuman uważa, że dojrzałe do podjęcia nauki szkolnej jest dziecko, które osiągnęło taki stopień rozwoju umysłowego, społeczno- moralnego oraz fizycznego, jaki umożliwia mu przystosowanie do wymagań szkoły i kontynuowanie
z powodzeniem nauki w klasie pierwszej.
Kilka czynników warunkujących gotowość szkolną:
- indywidualne – są to przekazane drogą genetyczną lub wrodzone właściwości organizmu, a przede wszystkim ośrodkowego układu nerwowego. Należą tu również potrzeby, skłonności i dążenia dziecka.
- środowiskowe – chodzi tutaj głównie o wpływy rodziny i przedszkola.
3 główne grupy czynników rodzinnych mających wpływ na dojrzałość szkolną dziecka:
- warunki materialne – to sytuacja mieszkaniowa, warunki do nauki, odpoczynku i zabawy.
- warunki kulturalne - jest to poziom wykształcenia rodziców, kultura językowa rodziny, zasady wychowania dzieci, sposób spędzania czasu wolnego. Warunki kulturalne domu rodzinnego, a zwłaszcza poziom wykształcenia rodziców w istotny sposób wpływają na rozwój intelektualny i osiągnięcia szkolne uczniów. Rodzice wykształceni wykazują na ogół duże zainteresowanie problemami szkolnymi swoich dzieci, mają większe wymagania i aspiracje w stosunku do ich przyszłości oraz w większym stopniu pobudzają je do osiągnięć.
- warunki społeczno-psychologiczne to: struktura rodziny, osobowość rodziców, stosunki między rodzicami, postawy rodziców wobec dzieci oraz atmosfera panująca w domu. Dla osiągnięcia dojrzałości szkolnej istotne jest, czy dziecko wychowuje się
w rodzinie pełnej lub niepełnej, mało- czy wielodzietnej, dwu- czy trzypokoleniowej. Istotnym czynnikiem wpływającym na dojrzałość szkolną dzieci jest fakt uczęszczania do przedszkola. Dzieci o długiej karierze przedszkolnej wyróżniają się lepszym uspołecznieniem, niż inne dzieci oraz lepszym przygotowaniem do szkoły.
Kto może ocenić gotowość szkolną dziecka?
Oceny dojrzałości szkolnej dokonuje nauczyciel przedszkola lub zerówki przy pomocy psychologa. Pierwsza ocena powinna być dokonana w pierwszych miesiącach roku szkolnego poprzedzającego pójście do szkoły. Daje to możliwość opracowania i realizowania planu wspomagania dziecka w rozwijaniu tego, z czym ma trudności. Ostateczna ocena dokonywana na wiosnę powinna być porównaniem stanu aktualnego z tym sprzed pół roku i podsumowaniem realizacji owego indywidualnego planu. Ważne jest by ocena gotowości dziecka była rzetelna ponieważ pierwsze doświadczenia szkolne w istotny sposób wpływają na to, w jaki sposób dziecko będzie myślało o sobie i swoich możliwościach oraz jak się potoczy jego kariera szkolna.
Czynniki podlegające badaniu gotowości szkolnej:
1. Dojrzałość fizyczna – dziecko jest sprawne ruchowo, ma dobrą koordynację ruchów, nie jest nadmiernie podatne na choroby.
2. Dojrzałość umysłowa – dziecko jest ciekawe świata, chce dzielić się wiedzą, potrafi wypowiadać się w sposób jasny i logiczny, zadawać pytania, koncentrować się na czynności, ma odpowiednio rozwiniętą pamięć, zasób słów oraz wiedzę na temat siebie
i otaczającego świata.
3. Dojrzałość społeczno-emocjonalna – dziecko zna zasady i ich przestrzega, wykonuje polecenia dorosłego, łatwo nawiązuje kontakt
z nauczycielem i rówieśnikami, radzi sobie w sytuacjach zadaniowych, potrafi czekać na swoją kolej, zgodnie współdziałać z innymi oraz opanować swoje reakcje.
4. Dojrzałość matematyczna – dziecko umie liczyć przedmioty, dodawać i odejmować na konkretach do dziesięciu, rozumie kodowanie liczb za pomocą symboli, potrafi przyporządkowywać przedmioty do zbiorów, posługuje się liczebnikami porządkowymi, posiada prawidłową orientację przestrzenną (prawa-lewa, nad-pod, przed-za), potrafi odmierzać długość (na przykład za pomocą kroków).
5. Dojrzałość do nauki czytania i pisania – dziecko rozumie sens kodowania słów za pomocą liter, rozróżnia je, potrafi określić kierunek i miejsce na kartce papieru, narysować szlaczek od lewej strony, interesuje się czytaniem i pisaniem, dzieli wyrazy na głoski i sylaby, prawidłowo rozpoznaje głoski na początku i końcu wyrazu, jest sprawne manualnie i posiada odpowiednią koordynację wzrokowo-ruchową.
Kilka rad jak przygotować dziecko do szkoły
Baw się z dzieckiem świadomie, wspierając jego umiejętności w zakresie syntezy i analizy słuchowej oraz wzrokowej, które
są niezbędne w czasie nauki pisania i czytania. To znacznie zwiększy jego gotowość szkolną.
- Szukajcie wyrazów kończących się i zaczynających na daną literę.
- Rozpoznawajcie głosy z otoczenia.
- Wyszukujcie szczegóły, którymi różnią się obrazki.
- Wskazujcie identyczne przedmioty lub te, które nie pasują do pozostałych.
- Kolorujcie razem według kodu lub dorysowujcie w kratkach brakującą połowę rysunku, rozwiązujcie labirynty.
- Układajcie puzzle.
- Wspieraj dziecko w zakresie rozumienia relacji przestrzennych typu: „nad”, „pod”, „przed”, „za” oraz odróżnianiu lewej i prawej strony.
- Wspólnie układajcie historyjki obrazkowe oraz kompozycje z klocków, figur geometrycznych, patyczków.
- Rysujcie według instrukcji słownej.
- Kolorujcie razem według kodu lub dorysowujcie w kratkach brakującą połowę rysunku, rozwiązujcie labirynty.
- Gdy dziecko będzie miało kłopot z ustaleniem lewej i prawej strony, poskacz z nim chwilę, a potem razem poszukajcie serca.
Gdy już ustalicie, po której stronie bije, zaznaczcie tę stronę, np. zakładając frotkę na rękę.
- Zwracaj uwagę na to, jak trzyma kredki i ołówek. Powinno posługiwać się trzema palcami: kciukiem, środkowym i wskazującym.
- Inspiruj dziecko do podejmowania różnorodnych form aktywności plastycznej: malowania palcami, nawlekania koralików, przekładania sznurków przez dziurki, lepienia z ciastoliny, plasteliny, masy solnej, rysowania, tworzenia wycinanek i wydzieranek, kalkowania, stemplowania